18.11 – Ecologisch denken
Inleiding
Alle problemen in de filosofie draaien om de vraag wat je helder kunt zien en wat niet. Plato beklaagt de bewoners van zijn grot dat ze niet de echte werkelijkheid zien, maar slechts een afschaduwing daarvan. In menig opzicht is dit nog steeds de discussie: Kunnen wetenschappen helder feiten eergeven? Kan een democratische samenleving het zich veroorloven dat de bevolking gedesinformeerd wordt door ‘fake news’? Moeiteloos zijn dergelijke vragen ook naar andere domeinen over te hevelen. De angst voor ondoorzichtigheid is diep in ons en in de hele filosofie geworteld.
In deze leergang gaan we het probleem van de transparantie op verschillende en zeker ook onverwachte manieren aanpakken. Op dag 1 staat een oude uitspraak van Herakleitos centraal: “De natuur houdt ervan zich te verbergen.” Op dat 2 zullen we het gaan hebben over de bureaucratie als een hyperobject. Dat betekent onder meer dat bureaucratie de ecologie van de moderne mens is geworden. Op dat 3 zullen we vervolgens die ecologie echt centraal gaan stellen door de discussie over een moeilijk thema aan te gaan: het antropoceen – het tijdperk waarin de mens als eerste soort in de geschiedenis van onze planeet een verwoestende invloed op het leefklimaat heeft.
De cursus staat dus in zijn geheel in het teken van wat ik ‘ecologisch denken’ zou willen noemen. Het gaat daarbij om andere en nieuwe manieren van kijken naar causaliteit, dwarsverbanden en complexiteit. Ecologisch denken is niet van makkelijke oplossingen en snelle analyses. Ecologisch denken is wel reëel denken: zonder illusies en ook zonder desillusies.
Door wie
Voor wie
De cursus is voor mensen die zich afvragen hoe ze met de complexe thema’s die zich vandaag de dag over zich uitgestort krijgen moeten omgaan. Een zekere interesse in wetenschap en filosofie is handig. Het niveau is academisch, maar ook zal vaak ‘afgedaald’ worden naar concrete vraagstukken die bijvoorbeeld op politiek, organisatorisch en bestuurlijk niveau een rol spelen.
“[De] natuur is niet pas met de intrede
van het antropoceen gaan behoren tot een systeem
– noem dit systeem een zone, een web,
een emergent samengaan –
dat ze deelt met de mens, maar ze is altijd
onderdeel van die mens geweest“(René ten Bos, dwalen in het Antropoceen)
Inhoud van de colleges
1. Krupesthai phuseoo philein (Herakleitos)
2. Over de verstopkunsten van dieren
3. Hebben dieren een innerlijk?
4. Over inkt en macht
5. Objecten waar je ‘hyper’ van wordt
6. Over personen en functionarissen
7. Zones en andere oorden van verwarring
8. Over de libidineuze structuur van het kapitalisme
9. Hoe moeten wij ons emotioneel verhouden tot het antropoceen?
Programma onder voorbehoud
Doelstelling van de colleges
Deelnemers krijgen een grondig inzicht in wat ecologisch en systematisch denken is. Tevens hopen we dat ze de filosofische aspecten van de complexity sciences gaan doorgronden. Een simpel voorbeeld: het uitsterven van soorten wordt in de ecologie meestal niet gekoppeld aan de gedachte dat een laatste exemplaar van een soort is gestorven. Het gaat de ecoloog meestal om de vraag of die soort nog wel haar ‘ecologische’ functie in een bepaald biotoop weet te behouden. Dergelijke inzichten veronderstellen een geheel andere benaderingswijze ten opzichte van een zeer urgent probleem. Het gaat erom dat deelnemers hier meer inzicht in krijgen.
Studiebelasting
De studiebelasting bestaat in ieder geval uit het volgen van de colleges. Dit komt neer op 3 x 3 uur (ochtendcolleges) en 3 x 3 uur (namiddagcolleges) = 18 uur.
Studiemateriaal
René ten Bos, Dwalen in het antropoceen, Boom 2017
Voor een optimale cursusweek raden wij u aan het studiemateriaal voorafgaand aan de cursus te bestuderen.
Getuigschrift
Aan het einde van de collegereeks ontvangen de cursisten een getuigschrift van deelname.
Evaluatie
Alle cursussen van het Centre Erasme worden geëvalueerd. Daarom zal aan het einde van de cursusweek een evaluatieformulier aan de deelnemers worden uitgereikt.