18.15 – Hegels Fenomenologie van de Geest
Inleiding
De heer/knecht-verhouding bij Hegel is in de loop van de geschiedenis op de meest uiteenlopende manieren geïnterpreteerd. Als een model om de klassensamenleving te duiden. Als de verhouding van god tot mens. Als een format voor ontwikkelingspsychologie… Alhoewel in al deze benaderingen iets van waarheid schuilt, wil Hegel toch vooral duidelijk maken hoe de mens, die tegelijk een lichamelijk wezen is, als een geestelijk wezen begrepen kan worden. Het begrip van de heer/knecht-verhouding is een passende sleutel om het programma van de Fenomenologie van de Geest, en daarmee Hegels filosofische grondpositie, te begrijpen. Door middel van deze sleutel wordt u in deze cursus dan ook ingeleid in het denken van Hegel. De teksten van Hegel zijn moeilijk en vereisen daarom een uitvoerige toelichting. In de cursus worden een aantal passages uit de Fenomenologie van de Geest (met name uit het Zelfbewustzijns-hoofdstuk) zin voor zin gelezen en bediscussieerd.
Door wie
prof. dr. Paul Cobben en Jaap Embregts
Voor wie
De cursus is geschikt voor gevorderden die uit eerste hand willen ervaren wat het lezen van Hegel kan betekenen. Uiteraard behoort tot dit lezen ook het positioneren van Hegels denken binnen de traditie van de westerse filosofie. De colleges zijn van een goed academisch niveau en toegankelijk voor iedereen die een serieuze denkinspanning wil leveren. Filosofische voorkennis is bij een pré. Voorkennis van Hegel is niet vereist.
“Arbeid is evenwel geremde begeerte,
tegengehouden verdwijnen,
oftewel de arbeid vormt”(G.W.F. Hegel)
Inhoud van de colleges
- de ‘Inleiding’ van de Fenomenologie van de Geest
- de meditaties van Descartes: 1 en 2
- het begrip ‘leven’
- de verhoudingsvorm van de begeerte
- de verhoudingsvorm van de erkenning
- de strijd op leven en dood om erkenning
- de heer/knecht-verhouding (1)
- de heer/knecht-verhouding (2) en de overgang naar het stoïcisme
Doelstelling van de colleges
Deze cursus geeft een goede inleiding in het programma van de Fenomenologie van de Geest. Na het volgen van de cursus kunt u Hegel plaatsen binnen de traditie van de westerse filosofie en kent u met name zijn opvatting over de verhouding tussen geest en lichaam. U begrijpt wat de betekenis is van dialectiek bij Hegel.
Studiebelasting
De studiebelasting bestaat in ieder geval uit het volgen van de colleges.
Dit komt neer op 5 x 3 uur (ochtendcolleges) + 3 x 1,5 uur (avondcolleges) = 19,5 uur.
Studiemateriaal
Wij raden u aan het onderstaande studiemateriaal voorafgaand aan de cursus te bestuderen. Zodra uw inschrijving compleet is, stuurt het Centre Erasme u deze teksten per e-mail toe:
1. de eerste twee meditaties van Descartes;
2. Tekstgedeelten uit Hegels Fenomenologie van de Geest (Inleiding, pp.57-67, De waarheid van de zekerheid van zichzelf, pp. 115-130)
3. Paul Cobben; De heer/knecht-verhouding. Hegels grondmodel voor de bemiddeling van het gemeenschapsdenken en het kritische subject; in: Hegel. Een Inleiding, Boom, 2002, pp. 158-185
Als extra studiemateriaal raden wij aan:
1. Paul Cobben; Nature of the Self. Recognition in the Form of Right and Morality, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2009;
2. Paul Cobben; The Paradigm of Recognition. Freedom as Overcoming the Fear of Death; Brill, Leiden/Boston 2012;
3. Jaap Embregts; Hegel’s Conception of Substance; Researchmasterscriptie UvA;
4. Hans Fulda/ Dieter Henrich (Hg); Materialien zu Hegels »Phänomenologie des Geistes«; Suhrkamp Verlag, Frankfurt/M. 1973;
5. Stekeler, Pirmin Hegels Phänomenologie des Geistes. Ein dialogischer Kommentar. Band 2: Geist und Religion, Felix Meiner, Hamburg 2014;
6. Klaus Vieweg/ Wolfgang Welsch (Hg.), Hegels Phänomenologie des Geistes. Ein kooperativer Kommentar zu einem Schlüsselwerk der Moderne, Suhrkamp Verlag, Frankfurt/M., 2008.
7. Kenneth Westphal, HEGELS, Pheneomenologie of Spirit, Wiley-Blackwell, Oxford, 2009;
8. Cobben, Cruysberghs, Jonkers, De Vos (Hg.), Hegel-Lexikon, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2006
Getuigschrift
Aan het einde van de collegereeks ontvangen de cursisten een getuigschrift van deelname.
Evaluatie
Alle cursussen van het Centre Erasme worden geëvalueerd. Daarom zal aan het einde van de cursusweek een evaluatieformulier aan de deelnemers worden uitgereikt.