21.05 – Wittgenstein: de Onderzoekingen
Inleiding
Het oeuvre van Ludwig Wittgenstein wordt vaak opgedeeld in een eerste en tweede (of soms in een vroege en late) periode. De vroege Wittgenstein van de Tractatus meende de problemen van de filosofie voorgoed uitgebannen te hebben. Een zuiver gebruik van de taal zou ons voor altijd op het rechte pad plaatsen.
In wat wel ‘de tweede periode’ wordt genoemd geeft Wittgenstein toe op dit punt een vergissing te hebben gemaakt. De werkelijkheid blijkt weerbarstiger dan gedacht. Daarom herneemt de latere Wittgenstein de problematiek van vroeger maar benaderd haar langs een andere weg.
Het belangrijkste werk uit de tweede periode is ongetwijfeld de Logische Untersuchungen (Logische Onderzoekingen). Een zeer raadselachtig werk dat we in deze cursus zullen gaan ontwarren. Niet voor niets noemde Hermans dit boek een ‘nagelbijter’. Dat was niet alleen om de ingewikkelde structuur en taal van het boek maar zeker om de diepte en reikwijdte van de inzichten.
In deze cursus hebben we een eerste kennismaking. We ontdekken de invloedrijke theorie van Wittgenstein over de ’taalspelen’ en ontrafelen de diepgaande vergezichten die dit boek voor ons in petto heeft.
Dit doen we in de setting van een cursus waar we close-readen en tegelijk de juiste context en achtergrond krijgen om te begrijpen wat er in dit belangrijke boek op het spel staat.
Door wie
prof. dr. Jean-Paul van Bendegem
Voor wie
Deze cursus is voor iedereen die door filosofie gegrepen is, die houdt van het ‘gevecht’ met een tekst en die graag meedenkt.
“Als een leeuw kon spreken, zouden wij hem niet kunnen verstaan”
(Ludwig Wittgenstein)
Inhoud van de colleges
1. Vrijdagavond: introductie. De betekenis van Filosofische Onderzoekingen binnen het oeuvre van Wittgenstein en binnen zijn tijd
2. Zaterdagochtend: eerste worsteling met de tekst
3. Zaterdagmiddag: tweede worsteling met de tekst
4. Zaterdagavond: discussie
5. Zondagochtend: de impact van Wittgenstein op de huidige filosofie
NB.elk ochtend en middagdeel duurt 3 uur (2 x 1,5 uur met tussendoor pauze). In totaal gaat het om 11 uur college.
Doelstelling van de colleges
Het doel van de cursus is tweeledig. Enerzijds zullen we door middel van close-reading proberen door te dringen tot kernpassages uit de Filosofische onderzoekingen. Anderzijds zullen we dit werk situeren in het ruime filosofische en maatschappelijke veld om de relevantie ervan te begrijpen. In deze cursus zullen we met andere woorden diepte en breedte combineren zodat volume ontstaat.
Uiteindelijk zult u zo in staat zijn het boek zelfstandig te lezen en daarnaast toegang te krijgen tot het denken van één van de belangrijkste denkers uit de vorige eeuw.
Studiebelasting
De studiebelasting bestaat in ieder geval uit het volgen van de colleges. Dit komt neer op 11 uur. Voor een optimale cursusweek raden wij u aan het lesmateriaal voorafgaand aan de cursus grondig te bestuderen.
Studiemateriaal
1. Ludwig WITTGENSTEIN: Filosofische Onderzoekingen. (Vertaling: Maarten Derksen en Sybe Terwee). Meppel: Boom, 2015;
Even bruikbaar zijn uiteraard het Duitse origineel en de Engelse vertaling van G.E.M. Anscombe
2. Ray MONK: Het heilige moeten (Vertaling van The Duty of Genius). Amsterdam: Prometheus, 1992;
3. David BLOOR: Wittgenstein: A Social Theory of Knowledge. New York: Columbia University Press, 1983. (Geen Nederlandse vertaling bekend).
Getuigschrift
Aan het einde van de collegereeks ontvangen de cursisten een getuigschrift van deelname.