22.07 De Meditaties van Descartes
Inleiding
René Descartes (1596-1650) vergeleek de filosofie met een boom. Met metafysica als de wortels, natuurkunde als de stam en waarbij disciplines zoals de geneeskunde, de mechanica en de
ethiek de takken vormen. De boom van de cartesiaanse filosofie is terug te voeren op de beroemde Meditaties van Descartes uit 1641. Een werk dat een nieuwe stijl van filosoferen heeft geïntroduceerd, felle reacties heeft losgemaakt onder Descartes’ tijdgenoten en een grote invloed heeft uitgeoefend op latere filosofen.
Descartes is op zoek naar het fundament van zekere kennis. In zijn zoektocht formuleert hij vragen die een stempel hebben gedrukt op de geschiedenis van de westerse filosofie: Bestaat de buitenwereld echt? Hoe kunnen we werkelijkheid van illusie onderscheiden? Wat maakt de mens tot een denkend wezen? Hoe werkt de interactie tussen lichaam en ziel?
In deze cursus zullen we Descartes’ Meditaties in hun geheel lezen. In het inleidende college zal aandacht worden besteed aan de historische en wetenschappelijke context waarin het werk tot stand is gekomen. Ook komt de relatie tussen Descartes’ metafysica en zijn natuurfilosofie aan de orde. We zullen vervolgens de centrale argumenten uit de zes meditaties bespreken en ook aandacht besteden aan de manier waarop Descartes’ boek gelezen en geïnterpreteerd werd door zijn tijdgenoten (o.a. Thomas Hobbes, Pierre Gassendi, Prinses Elisabeth van Pals) en aan de invloed van Descartes op de hedendaagse filosofie.
Door wie
prof. dr. Carla Rita Palmerino
Voor wie
De cursus is voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de filosofie, bezien tegen de achtergrond van de relatie tussen mens en natuur. De cursus wordt gegeven op academisch denkniveau.
Er staan zeker grote dingen te wachten,
als ik maar iets heel kleins kan vinden dat zeker en onwrikbaar is(René Descartes)
Inhoud van de colleges
1. vrijdagavond: Inleiding en situering van het denken van Descartes
2. zaterdagochtend: Het twijfelexperiment en het Cogito argument (Meditaties 1&2)
3. zaterdagmiddag: Het bestaan van God en het criterium van waarheid (Meditaties 3, 4, 5)
4. zaterdagavond: vervolg Meditaties 3, 4, 5
5. zondagochtend: Descartes’ dualisme en het probleem van de lichaam/ziel interactie (Meditatie 6 & briefwisseling met Prinses Elisabeth)
Doelstelling van de cursus
Deze cursus gaat uit van de aanname dat Descartes’ metafysica alleen kan worden begrepen tegen de achtergrond van de wetenschappelijke revolutie van de zeventiende eeuw. Descartes,
die een van de voornaamste vertegenwoordigers is van de zogenaamde “mechanistische filosofie”, wilde in zijn Meditaties een nieuw fundament bouwen voor de natuurwetenschap
door enerzijds het scepticisme te bestrijden en anderzijds de Aristotelische ontologie te vervangen door een nieuwe ontologie. In de cursus zullen de Meditaties in hun historische context worden geplaatst en zullen Descartes’ argumenten worden ontleed.
Studiebelasting
De studiebelasting bestaat in ieder geval uit het volgen van de colleges.
Studiemateriaal
Han van Ruler (red.), De uitgelezen Descartes, Amsterdam: Boom 1999
Koop dit boek bij je lokale boekhandel of kijk op www.boekwinkeltjes.nl
Podcast
Alvast zin in een voorproefje? Luister dan hier naar de aflevering van onze podcast over Descartes.