De Wachter, Levinas en culturele paradijzen

De week van Dirk was onze eerste korte week. We begonnen op maandag en eindigden op vrijdag. Normaal zijn onze weken van zondag tot vrijdag. Deze week was anders. De dagen waren meer intensief maar het totale verblijf korter. Ons doel was bezoekers de ruimte te geven om buiten het verblijf bij ons de omgeving van st. Etienne te verkennen. Bestemmingen zijn er te over. We zitten hier op een snijpunt. Binnen één uur rijden – kort voor Franse begrippen – is hier alles te vinden.

De “vallée de la Céze” op twintig minuten met schilderachtig mooie plaatsjes als Montclus,  Goudargues en la-Roque-sur-Céze. De Ardèche. Barjac dat bekend staat om haar antiek. Orange met het amphitheater en Oranje-museum. Avignon met het theaterfestival. Vaison la Romaine, Châteauneuf-du-Pape, Aiguèze, Gordés met het nabij gelegen slot van Markies de Sade, Lourmarin waar Camus begraven ligt. Uzés, Nice, Nimes en Aix-en-Provence om gewoon te winkelen of mooie wijnen te drinken. Een cultureel en culinair paradijs en tegelijk willen wij een beslotenheid zijn. Een plek waar een tijd lang de buitenwereld juist wat minder binnen komt om ruimte te laten voor nieuwe ideeën, kennis en radicaal confronterende inzichten.

Ondanks de wat kortere week was daar deze week gelegenheid genoeg voor. Dirk heeft radicale standpunten. Ideeën die indruisen tegen de cultuur en heersende opvattingen over wat psychiatrie zou kunnen zijn. Niet voor niets maakt hij in zijn “Borderline-Times” gebruik van het gedachtegoed van Emmanuel Levinas, een radicaal en an-archisch denker. Volgens de laatste zijn het niet (bureaucratische) systeme en Amerikaans-geïnspireerde classificatiemethoden die het laatste woord hebben maar zijn het juist de individuen. De mensen met elk hun eigen werelden die in de botsing van die eigenheden tot gedeelde inzichten en misschien zelfs zoiets als “waarheid” kunnen komen.

Levinas, dat was donderdag. De laatste dag. De dagen daarvoor kwam Dirk met zijn eigen analyse. Met een quote van Leonard Cohen: “ we were broken then, but now we’re borderline”. Vroeger was er de mogelijkheid van zoiets menselijks als verdriet maar tegenwoordig is dat een ziekte, een realiteit die geen plaats kan hebben in – om een metafoor te gebruiken –  de Randstad. Natuurlijk. Dirk heeft zijn visie genuanceerd. Het had allemaal wel wat meer wetenschappelijk en wat meer gedegen gekund, zijn analyse. Dat vond hij zelf. Maar tegelijk resoneerde zijn betoog. Of dat voldoende argument is? Wellicht wel. Een betoog dat niet weet te raken, voor wie is dat betoog eigenlijk? Het betoog van Dirk is er voor ons. Voor de psychologen en psychiaters die in ons gezelschap waren. De gewone mensen en belangstellenden. Een betoog voor mensen die een poging doen om te leven, zo menselijk als ze zijn. Het is weinig maar in de kleine menselijkheid resoneert juist de grote menselijkheid.

Dat althans is het betoog van Levinas, mede geïnspireerd op het werk van Vasili Grossman. Het is het verhaal over een geschiedenis die er niet geweest zou zijn zonder an-archische en anti-totalitaire mensen. Individuen die tegen het systeem in een keuze maken en daarmee vormgeven aan het project van de mens. Het is geen alomvattende analyse. Er zitten gaten in en niet alles kan met deze benadering verklaard worden. Tegelijk is het krachtig in haar eenvoud en slaagt het erin te inspireren.

Inspiratie bieden is één van de dingen die wij hier doen. Deze week is geslaagd in die opdracht ook al was het kort. Te kort naar onze zin maar tegelijk daardoor ook de opmaat naar meer.