Over kerken en “Rode Duivels”

Ik schrijf deze blog op dinsdag. Dit is niet een dinsdag als de voorgaande dinsdagen. Vanavond hebben de “Rode Duivels” verloren van Frankrijk en ons in een loyaliteitsconflict gestort. We moeten meevoelen met de meer dan 10 Belgen in de 19-tallige groep maar we moeten ook blij zijn voor onze Franse vrienden hier, met wie we de wedstijd gezamenlijk gevolgd hebben. Cécille van “le Petit Resto”. Clément, onze taxichauffeur en Anaïese, onze nieuwe schoonmaakster. De balans slaat door in het voordeel van de Belgen. Hun sympathieke aanwezigheid hier en hun prachtige elftal geeft de doorslag. Eén van onze Belgische studenten heeft bier meegenomen, om het verdriet te verdrinken. Hij voelde het al voor de wedstrijd aankomen: het onvermijdelijke verdriet van Belgïe. Op de achtergrond van onze “cour” klinkt gelach en in groepen wordt de wedstijd geëvalueerd. Guido VanHeeswijck, de docent van deze week,  blijkt naast filosoof ook voetballiefhebber te zijn. De stemming is ondanks het verlies goed.          

Vorige week waren we met drie Belgen en een groep Nederlanders. 12 in totaal. De week van Ciano. Een fijne week. We hebben inmiddels de traditie om aan het einde van de week de groep te bedanken. Op vrijdag, bij het uitreiken van de diploma’s, danken we iedereen persoonlijk voor zijn of haar inbreng in de week. Deze week begonnen we met het bedanken van de groep als geheel. Een kalme, voorkomende groep. Beschaafd en betrokken. We meenden het.

Het was een week over identiteit, technologie en sublimatie. Ciano begon de week met een opdracht. De vraag te beantwoorden die in de titel van de cursus vermeld stond: wie ben ik? Het is een cliché om te zeggen dat het geen eenvoudige vraag is. Het is ook geen vraag. Althans, niet een vraag die beantwoord kan worden met “ik ben dit of dat”. Identiteit is niet een statisch gegeven. Identiteit “is” in die zin niet. Ciano heeft gedurende de week laten zien dat identiteit dynamisch is, dat het een opdracht is waar we dagelijks voor geplaatst worden. Maar waar moeten we naar toe? In welke richting moeten we ons ontwikkelen? Op vrijdag, de laatste dag van de week, stond die vraag centraal. In groepen hebben onze studenten zich aan het beantwoorden van die vraag gezet en de resultaten waren verbluffend. Dat vond Ciano in elk geval en een aantal van de aangehaalde voorbeelden krijgen wellicht een plek in het boek dat Ciano in augustus hoopt af te ronden.

Een voorbeeld betrof een kerk. De tweede kerk van die week. Op donderdag waren we met de groep bij het “soirée musicale” in het naburige Venéjan. Een kleinschalig concert in de oude kapel van het dorp. Evenals de week ervoor. Het is inmiddels een jaarlijks ritueel. De concerten in de kapel. Ons bezoek en daarna de wijn, op het plateau van Venéjan met uitzicht op de contouren van de Cevennes die zich vanuit Venéjan langzaam omhoog bewegen naar Bagnols, Barjac en la-Roque-sur-Céze. Een prachtig tafereel, opgeluisterd met de milde wijnen uit de cave van Venéjan, inmiddels onze huiswijn.

Mooi was ook het beeld dat een student gebruikte om het problematische van de bestaansopdracht uit te beelden. Hij nam ons mee naar de doorzichtige kerk van Borgloon in het Belgische Limburg. Een stalen kunstwerk op een heuvel. Een kleine kerk. Aanwezig en herkenbaar in het landschap maar ook fragiel. Doorzichtig en vanuit bepaalde hoeken gezien steeds minder aanwezig. Tegelijk is de kerk er nog wel. Open en doorzichtig als deze is, laat het buitenwereld binnen komen. Maar ook: als iets binnen is in het gebouw sijpelt het ook zo weer weg. Beeld van de huidige plaats van wat ooit dé vormgever van onze identiteit was. Wat kunnen we er mee? Ciano noemt Nietzsche, een van de filosofische gidsen van die week, als een voorbeeld van een denker die deze teloorgang positief duidt. Vrij van dwang zouden we in staat zijn om volledig vanuit onszelf aan nieuwe identiteit te bouwen. Tegelijk laat hij ook het perspectief van Peirce zien, volgens wie we een poging moeten doen om open te zijn voor het nieuwe, maar wel gebaseerd op een fundament uit het verleden.

Wat moeten we kiezen? Wellicht hebben de existentialisten gelijk: we weten niet waarheen we ons ontwikkelen en daarom doen we maar wat, uiteindelijk krijgt ook dát betekenis. Of dat ergens toe zal leiden zien we over 2 weken, in de cursus van Ruud Welten.